Ovo je ŽIVOTNI PUT nastradalog Ebrahima Raisija? SA 20 GODINA POSTAO TUŽILAC, uveo zakon o ČEDNOSTI...

Ebrahim Raisi, koji je poginuo u helikopterskoj nesreći, bio je predsednik Irana od 2021. i vodio je zemlju u pozadini nesuglasica na međunarodnom planu i sa unutrašnjim osporavanjem, ocenila je agencija Frans pres.

Raisi (63), uvek sa crnim turbanom na glavi i verskom odorom, smatrao se ultrakonzervativcem i otvorenim pristalicom javnog reda.

Raisi je izabran 18. juna 2021. godine u prvom krugu glasanja obeleženog rekordnom uzdržanošću za predsedničke izbore, i izostankom jakih konkurenata.

Nasledio je umerenog Hasana Rohanija, koji ga je pobedio na predsedničkim izborima 2017. godine i više nije mogao da se kandiduje posle dva uzastopna mandata.

Raisi je izašao ojačan posle parlamentarnih izbora održanih u martu i sredinom maja. To su bili prvi nacionalni izbori od protestnog pokreta koji je potresao Iran krajem 2022. godine nakon smrti Mahse Amini, mlade žene uhapšene zbog nepoštovanja strogog kodeksa oblačenja.

Iranski predsednik je posle tih izbora pozdravio „novi istorijski neuspeh nanet iranskim neprijateljima posle nereda“ 2022. godine.

Parlament, koji će stupiti na dužnost 27. maja, biće u velikoj meri pod kontrolom konzervativnog i ultrakonzervativnog tabora, koji podržavaju njegovu vladu.

Poslednjih meseci, Raisi se predstavljao kao odlučni protivnik Izraela, zakletog neprijatelja Islamske Republike, pružajući podršku palestinskom islamističkom pokretu Hamas od 7. oktobra, početka rata u Pojasu Gaze.

Raisi je time opravdao napad bez presedana koji je Iran sproveo 13. aprila na Izrael, sa 350 dronova i projektila, od kojih je većina presretnuta uz pomoć SAD i nekoliko drugih američkih savezničkih zemalja.

Raisi je bio na američkoj crnoj listi iranskih zvaničnika koji su sankcionisani zbog „saučesništva u ozbiljnim kršenjima ljudskih prava“, optužbe koje su vlasti u Teheranu odbacile.

Rođen u novembru 1960. godine u svetom šiitskom gradu Mašhadu na severoistoku, Raisi je tokom tri decenije napredovao u pravosudnom sistemu.

Foto: Shutterstock

Imao je 20 godina kada je imenovan za glavnog tužioca Karadža, blizu Teherana, tokom Islamske revolucije 1979. Potom je bio generalni tužilac Teherana od 1989. do 1994. godine, zatim zamenik šefa pravosudne vlasti od 2004. do 2014. godine, godine kada je imenovan za državnog tužioca.

Vrhovni vođa, ajatolah Ali Hamnei ga je 2016. postavio na čelo dobrotvorne fondacije Astan-e Kuds Razavi, koja upravlja mauzolejem Imam-Reza u Mašhadu, kao i ogromnim nasleđem industrije i nekretnina. Tri godine kasnije došao je na čelo glavnog organa sudskih vlasti.

Foto: Shutterstock

Raisi je bio oženjen Džamilom Alamolhodom, profesorkom na Univerzitetu u Teheranu, sa kojom ima dve ćerke koje su završile fakultete.

Izabran za predsednika na strogo kontrolisanim izborima 2021. godine, Raisi je zauzeo čvrst stav u nuklearnim pregovorima, videći priliku da dobije velike ustupke SAD u vezi sa sankcijama u zamenu za skromna ograničenja iranske sve naprednije nuklearne tehnologije.

Godine 2018. tadašnji američki predsednik Donald Tramp povukao se iz sporazuma o šest sila koji je Teheran sklopio i ponovo uveo oštre američke sankcije Iranu, zbog čega Teheran postepeno napušta nuklearna ograničenja sporazuma.

Neizravni pregovori Teherana i američke administracije predsjednika Džo Bajdena da se oživi taj sporazum u zastoju su.

Raisijeva tvrda stajališta vidljiva su i u unutarnjoj politici. Godinu dana nakon izbora taj svećenik srednjeg ranga naredio je strožu provedbu iranskog "zakona o hidžabu i čednosti" koji ograničava odijevanje i ponašanje žena.

U roku od nekoliko nedelja mlada kurdska Iranka Mahsa Amini umrla je u pritvoru nakon što ju je uhitila policija zbog morala i navodnog kršenja tog zakona. 

Meseci protesta širom zemlje koji su usledili predstavljali su jedan od najvećih izazova iranskim klerikalnim vladarima od Islamske revolucije 1979. godine. Na stotine ljudi je ubijeno, prema grupama za ljudska prava, uključujući desetine snaga bezbednosti koje su učestvovale u gušenju demonstranata.

- Čini haosa su neprihvatljivi - rekao je predsednik.

Iako politički početnik, Raisi je uživao punu potporu za tvrdi stav prema nuklearnim pitanjima i za obračun s prosvjednicima od svog pokrovitelja, protuzapadnog vrhovnog vođe ajatolaha Alija Hameneija.

Hamenei, a ne predsjednik, ima posljednju riječ u svim glavnim politikama u iranskom dvojnom političkom sustavu, podijeljenom između klerikalnog establišmenta i vlade.

No Raisijeva pobjeda na izborima, nakon što je nadzorno tijelo diskvalificiralo utjecajne konzervativce, kao i umjerene suparnike, stavila je sve grane vlasti u Iranu pod kontrolu tvrdolinijaša lojalnih Hameneiju i povećala Raisijeve izglede da ga jednog dana naslijedi kao vrhovni vođa.

Kao mladi tužitelj u Teheranu, Raisi je sjedio u vijeću koje je nadziralo pogubljenja stotina političkih zatvorenika u glavnom gradu 1988., dok se osmogodišnji rat Irana s Irakom približavao kraju, kažu skupine za ljudska prava.

Diljem Irana uspostavljene su inkvizicije poznate kao "komiteti smrti" koje su sačinjavali vjerski suci, tužitelji i obavještajni službenici ministarstava kako bi odlučivali o sudbini tisuća zatvorenika u proizvoljnim suđenjima koja su trajala samo nekoliko minuta, navodi se u izvješću Amnesty Internationala.

Smrtne presude

Iako broj ljudi tako ubijenih Iran nikada nije potvrđen, Amnesty kaže da minimalne procene govore o 5.000 ljudi.

Upitan o optužbama da je igrao ulogu u tim smrtnim presudama, Raisi je novinarima 2021. rekao:

- Ako su sudije branili sigurnost ljudi, treba ih pohvaliti... Ponosan sam što sam branio ljudska prava na svakoj poziciji koju sam dosad imao - rekao je 

Raisi se uzdizao u redovima iranskog šijitskog muslimanskog klera, a Hamenei ga je 2019. imenovao na istaknutu dužnost šefa pravosuđa. Ubrzo nakon toga izabran je i za zamenika predsednika Saveta stručnjaka, osamdesetosam svešteničkog tela odgovornog za izbor sledećeg vrhovnog vođe.

- Raisi je stub sistema koji zatvara, muči i ubija ljude jer se usuđuju kritikovati državne politike - rekao je Hadi Ghaemi, izvršni direktor njujorške grupe Centar za ljudska prava u Iranu (CHRI).

Iran negira da je mučio zatvorenike

Raisi je sa Hamneijem delio duboku sumnju prema Zapadu. Antikorupcijski populista podržao je Hamneijevu težnju ka ekonomskoj samodovoljnosti i njegovu strategiju podrške savezničkim snagama širom Bliskog istoka.

Kada su prošlog meseca u raketnom napadu ubijeni visoki oficiri Iranske revolucionarne garde na iransku ambasadu u Damasku, Iran je odgovorio neviđenim, ali uglavnom neuspešnim direktnim bombardovanjem Izraela iz vazduha.

Raisi je rekao da bi bilo kakva izraelska odmazda protiv iranske teritorije mogla da ima za rezultat da ništa ne ostane od „cionističkog režima”.

Ostavite komentar