Da ih je imao I BOG BI IH NOSIO: Farmerke su MATORKE, napunile 150 GODINA

Najpopularnija odeća današnjice, džins, navršava vek i po svoje istorije, koja je od radničke odeće vodila do izraza "slobode i jednakosti", za koji kritičari kažu da spada u marketinški deo legende.

Za odeću koja je od sredine dvadesetog veka preplavila svet i postala "urbana uniforma", godišnjicu je moguće povezati s nekoliko istorijskih datuma, ali se jednako tako prošlost džinsa može pratiti vekovima pre njegovog "rođenja".

Đenovska plava

Istorija "blue jeansa" počinje 20. maja 1873., kada su vlasti u Sjedinjenim Državama odobrile patent za šivenje pantalona od tvrde pamučne tkanine čije delove ojačavaju bakrene nitne. Proizvođač odeće Levi Strauss i krojač Jakob Dekvis tada su se udružili i počeli masovno da proizvode Levi’s marku farmerki.

Međutim, stil pantalona, nazvan “plave farmerke”, izumeo je američki krojač letonsko-jevrejskog poreka Jakob Dejvis 1871. godine, ističu istorijski pregledi.

Mnogo ranije, u 17. veku džins je bio osnovna vrsta tekstila za radnike u severnoj Italiji. Taj naziv "za plavu tkaninu iz Đenove", na francuskom jeziku “le bleu de Gênes” (đenovska plava), kasnije se u SAD pročuo kao “blue jeans”.

Foto: wikipedia.org

Dan džinsa kao protest protiv silovanja

U novije vreme u istoriji farmerki sve više se ističe jedan ljudsko-pravni datum: 29. april. Nazivaju ga Danom džinsa i slave kao međunarodni simbol protesta protiv seksualnog zlostavljanja.

Toga dana 2011. godine feminističko udruženje “Mir iznad nasilja” održala je u Los Anđelesu veliki protest protiv odluke italijanskog Vrhovnog suda kojom je poništena presuda za silovanje, a glavni dokaz sudijama bile su – preuske farmerke.

Naime, 1992. godine 45-godišnji instruktor vožnje u Rimu optužen je za silovanje osamnaestogodišnjakinje. Osnovni sud ga je kaznio, a Visoki ukinuo presudu s obrazloženjem da je devojka nužno morala da pomogne napadaču da joj skine farmerke, jer je nosila tako utan model da on sam to ne bi mogao. Zato je sud zaključio da se radilo o sporazumnom odnosu, a ne o silovanju.

Moto savremenog Dana džinsa je: Nikad nema izgovora ni poziva za silovanje.

Foto: Pixabay.com

Traperice, kaubojke, farmerke

U Evropi su se farmerke pojavile posle Drugog svetskog rata, a prema stručnjacima, deo su snažnog procesa amerikanizacije Evrope.

U Jugoslaviju počinju da dolaze u drugoj polovini 50-ih godina. U početku ih nose samo retki pripadnici bogatijih slojeva koji su putovali u inostranstvu, a otvaranjem granica širi se popularnost džinsa i na druge slojeve.

Najpre su mogle da se nađu u “komisionim” prodavaonicama, a potom kod mreže švercera, koja smanjuje cene farmerkama i skraćuje vreme praćenja mode, piše u istraživanju beogradskog etnografa Ivana Kovačevića objavljenom 1980.

Pantalone od džinsa su u Zagrebu dobile naziv traperice, u Ljubljani kaubojke, a u Beogradu farmerke. Korišćeni su i nazivi levisice i riflići, koji su nastali po raširenim nazivima robnih marki.

Bez obzira na različite nazive, jednako su se silovito širile preko filma, televizije, romana i stripova, a otpori konzervativnih krugova, koje su podržavali ideološki protivnici Zapada, samo su išli u prilog širenju džinsa, ističe Kovačević.

Kao i svuda, farmerke su u Jugoslaviji primane kao moda mlade generacije, ali su se prodavale u najmanje pet klasa, koje su pratile odgovarajuće cene, a što je, po Kovačeviću, samo na površini stvaralo utisak jednakosti.

Amerikanizacija

Najsvežiji tekst pronađen na Portalu naučnih časopisa koji objašnjava pojavu džinsa odnosi se na prikaz nemačkog antropološkog zbornika "JEANS, Beilrage zu Mode und Jugendkultur" Martina Šarfea iz 1985. godine. U prikazu koji je dala Maja Povrzanović 1987. godine, stoji da su tada farmerke funkcionisale kao opšteprihvaćeni simbol Sjedinjenih Država, koji je u Evropu dospeo u sklopu amerikanizacije Evrope.

Foto: Pixabay.com

Iako ih proizvođači tekstila reklamiraju kao izraz slobode i jednakosti, ono što se danas zna kao farmerke uticalo je, uz već spomenutu amerikanizaciju, i na trend praktičnog odevanja, trend neusiljenosti i neformalnosti, sve veću važnost slobodnog vremena, “unisex” trend, fetišizaciju mladosti.

Aktualni vodeći trend unutar džins univerzuma su "pocepane farmerke ”. Njega je izbacio punk pokret sedamdesetih. Pankeri su cepali svoju odeću kao izraz ljutnje i revolta prema društvu, ističu pregledi i zaključuju da je pola veka posle toga punk marketinški iskoriščen. Pocepane farmerke postale su najprodavaniji oblik ovih pantalona, iako su njihovi vlasnici daleko od pobune i punk filozofije.

Ostavite komentar